در امر به معروف شرایطی هست كه فقهای شیعه و فقهای سنی ذكر كردهاند ، از این رو فقها برای هر كسی جایز نمیدانند به عنوان امر به معروف و نهی از منكر متعرض دیگران بشود ، خصوصا اگر آن تعرض شدید باشد و پای مزاحمت و زد و خورد و خونریزی باشد كه آن وقت شرایط زیادی دارد . دو شرط از شرایط امر به معروف و نهی از منكر ، از شرایط اولیه است كه در همه موارد لازم است و خوارج فاقد هر دو شرط بودند ، بلكه منكر یكی از این دو شرط بودند . آن دو شرط یكی بصیرت در دین است و یكی بصیرت در عمل .
بصیرت در دین یعنی اطلاع كافی و صحیح در امور دینی داشته باشد ، حلال را از حرام ، واجب را از غیر واجب تشخیص بدهد ، و اینها نداشتند ، لهذا یك آیه قرآن را كه میفرماید : " إن الحكمإلا لله یقص الحق و هو خیر
الفاصلین »" (1) دست آویز قرار دادند و جمله " لا حكمإلا لله " را شعار خود ساختند ، در صورتی كه این آیه ربطی ندارد به موضوعاتی از قبیل موضوع حكمیت و امثال آن .
اما بصیرت در عمل . در باب امر به معروف و نهی از منكر شرطی ذكر میكنند تحت عنوان احتمال اثر ، و شرطی ذكر میكنند تحت عنوان عدم ترتب مفسده ، یعنی امر به معروف و نهی از منكر برای این است كه معروف رواج بگیرد و منكر محو شود ، پس در جایی باید امر به معروف و نهی از منكر كرد كه احتمالا این كار اثر داشته باشد و اگر میدانیم كه قطعا بی اثر است واجب نیست .
.jpg)
دیگر اینكه این عمل برای این است كه یك مصلحتی انجام شود ، پس در جایی باید صورت بگیرد كه مفسده بالاتری بر آن مترتب نشود . لازمه این دو شرط ، بصیرت در عمل است . آدمی كه در عمل بصیرت ندارد نمیتواند پیش بینی كند كه آیا اثری بر این كار مترتب هست یا نیست و آیا مفسده بالاتری هست یا نیست
؟ این است كه امر به معروفهای جاهلانه همان طوری كه در حدیث آمده افسادش بیش از اصلاحش است .
در مورد سایر تكالیف گفته نشده كه شرطش این است كه بدانی یا احتمال بدهی این كار تو فایده دارد ، اگر احتمال فایده میدهی بكن و اگر احتمال نمیدهی نكن ، و حال آنكه در هر تكلیفی چنانكه قبلا عرض كردم فایدهای و مصلحتی منظور شده ، زیرا تشخیص آن مصلحتها بر عهده مردم گذاشته نشده .
درباره نماز گفته نشده اگر دیدی به حالت مفید است بخوان و اگر دیدی مفید نیست نخوان . حتی در روزه هم گفته نشده اگر احتمال میدهی فایده دارد بگیر و اگر احتمال نمیدهی نگیر ، در روزه گفته شده اگر دیدی به
حالت مضر است نگیر ، همچنین در حج یا زكات یا جهاد این طور قیدی نشده ، اما در باب امر به معروف این قید هست كه ببین چه اثری و چه عكس العملی دارد و آیا كار تو و عمل تو در جهت صلاح اسلام و مسلمین است یا نه؟ در این تكلیف ، هر كسی حق دارد بلكه واجب است كه منطق را و عقل را و بصیرت در عمل را و توجه به فایده را دخالت دهد . این عمل كه به نام امر به معروف و نهی از منكر خوانده میشود تعبدی محض نیست .
پی نوشتها:
1- سوره انعام آیه 57
منبع: كتاب بیست گفتار
، ,كه ,امر ,معروف ,عمل ,منكر ,امر به ,به معروف ,است كه ,بصیرت در ,معروف و
درباره این سایت